Một số tài liệu về các trường trung học nữ sinh tại miền Nam trước 1975 với những tà áo dài thướt tha làm say đắm lòng người ở các trường nữ sinh Gia Long, Lê Văn Duyệt, Đồng Khánh (Huế), Trưng Vương…
Danh sách một số trường tiêu biểu trong danh sách các trường trung học nữ sinh tại miền Nam trước 1975 :
Trường trung học nữ sinh Trưng Vương
Trường nữ sinh Trưng Vương tiền thân là trường nữ trung học Trưng Vương từ Hà Nội di cư vào Nam sau năm 1954 thế nên đội ngũ giáo sư học sinh ban đầu chủ yếu là gốc Bắc. Trường Trưng Vương ban đầu phải học nhờ tại Gia Long nhưng sau đó trường đã có cơ sở và khuôn viên riêng. Cụ thể năm 1957, trường dời về số 3 Nguyễn Bỉnh Khiêm, gần sở thú Sài Gòn và cũng gần trường nam sinh Võ Trường Toản nữa. Do vậy, có rất nhiều mối tình thuở thiếu thời Trưng Vương – Võ Trường Toản; chúng vẫn đẹp mãi trong lòng những người cựu sinh viên hai trường. Lại còn bao nhiêu anh chàng nam sinh Võ Trường Toản đã tinh nghịch trèo tường sang Trưng Vương chơi mà làm nên kỷ niệm! Những hình ảnh một thời có lẽ chăng thể nào phôi pha. Những nàng nữ sinh Trưng Vương thướt tha không thoát khỏi ngòi bút đa tình của nhạc sĩ Phạm Duy. Hình ảnh “người con gái Văn Khoa” cho tới nay vẫn là một trong những hình tượng đẹp nhất về người con gái trong mắt mình. Những nàng văn khoa Trưng Vương trong tà áo trắng lả lướt một thời luôn làm người yêu cái đẹp xưa một chút gì đó xao xuyến, bồi hồi và đôi chút tiếc nuối. Sau năm 1975, trường vẫn giữ tên là Trưng Vương nhưng đào tạo cả nam lẫn nữ.
Trường trung học nữ sinh Gia Long
Trường Gia Long là một trong những ngôi trường nữ sinh nổi tiếng một thời có lịch sử tới hơn 100 năm. Trường được mở từ thời Pháp thuộc dưới kiến nghị của nghị viên hội đồng Quản Hạt Nam Kỳ Lê Văn Trung và vợ tổng đốc Phương cùng với một số nhân sĩ khác. Đằng sau một ngôi trường thơ mộng từng được mệnh danh là trường “nữ sinh áo tím” (vì trước đó nữ sinh Gia Long nổi tiếng với màu áo tím) là khát vọng về một xã hội tự do, nơi có nam nữ bình quyền – đều có quyền được sống, được hưởng một nền giáo dục và học tập ngang nhau. Ngôi trường tiếp tục tồn tại đến thời Đệ Nhị VNCH. Sau năm 1975, trường đổi tên thành Nguyễn Thị Minh Khai và đào tạo cả nam lẫn nữ.
Trường nữ sinh Lê Văn Duyệt
Nếu Gia Long và Trưng Vương là đàn chị thì Lê Văn Duyệt xin được làm em út. Trường hiện ra với dáng dấp năng động của một ngôi trường nữ sinh trẻ. Hồi trước, mình có đọc một status rất ngộ nghĩnh trên Fanpage Sài Gòn Xưa và Nay như thế này: “Tiếc thương cho người em Lê Văn Duyệt không phải vì thua kém đàn chị nhưng tại cái tên… khó đưa vào văn thơ quá nên chẳng thể nào khớp được vào thơ ca của Phạm Duy”. Cũng như Gia Long, trường Lê Văn Duyệt “made in Saigon” chính hiệu nhưng có tiền thân là Trương Tấn Bửu đào tạo cả nam và nữ. Sau khi tách cả nam nữ ra thì trường nữ sinh Lê Văn Duyệt được thành lập tại số 95 đại lộ Lê Văn Duyệt – vốn là một lô đất mới (nay là đường Đinh Tiên Hoàng). Nhiều người thắc mắc tại sao một trường nữ sinh lại mang tên một nam nhân vậy? Có lẽ ngày xưa trường Trương Tấn Bửu tọa lạc gần nơi thờ Đức Tả Quân Lê Văn Duyệt nên người ta lấy tên ông đặt tên cho trường. Vào năm 1963 thì trường chưa có lớp đệ nhất nên nữ sinh phải chia tay trường sang Trưng Vương học lớp đệ nhất. Nhưng sau đó thì các lớp đệ nhất đã được mở thêm. Sau năm 1975, trường mang tên Võ Thị Sáu đào tạo cả nam lẫn nữ
Trường nữ sinh Trung Học Đồng Khánh
Trường nữ sinh Đồng Khánh là trường dành cho nữ sinh duy nhất ở miền Trung. Trường đặt tại Huế, miền đất của nét chữ tình và sự lãng mạn. Trường bắt đầu được xây dựng vào ngày 15 tháng 7 năm 1917, với sự hiện diện của Vua Khải Định, Toàn Quyền Đông Dương Albert Sarraaut, Khâm Sứ Trung Kỳ J.E. Charles, quyền Khâm Sứ Bắc Kỳ J.Le Galler, các hoàng thân, các vị Thượng Thư và một số quan chức cao cấp người Pháp tại Đông Dương. Trong buổi lễ này, vua Khải Định đã cho đặt xuống móng ngôi trường một số hiện vật để làm kỷ niệm, gồm một cái hộp kim loại chứa 10 đồng Khải Định thông bảo và hai tờ giấy ghi biên bản của buổi lễ bằng tiếng Pháp
Trường được nhà thầu Leroy xây dựng và hoàn thành trong gần hai năm và là ngôi trường nữ đầu tiên và duy nhất dành cho nữ sinh cả 13 tỉnh Trung Kỳ bấy giờ đến học. Từ khi thành lập đến năm 1975, Đồng Khánh là trường nữ duy nhất ở miền Trung dạy đủ các môn văn – thể – mỹ – hạnh và lao động kỹ thuật. Cùng với việc học văn hóa, nữ sinh Đồng Khánh còn được dạy cách nuôi con, quản lý gia đình, phép tắc ứng xử và học cả cách cứu thương…
Vì vậy, nữ sinh Đồng Khánh một thời nổi tiếng với vẻ đẹp cung dung ngôn hạnh. Hình ảnh nữ sinh Đồng Khánh với chiếc áo dài màu tím Huế đã trở thành biểu tượng của thiếu nữ Huế. Theo thời gian, trường được mang nhiều tên gọi khác nhau: – Từ 1919-1954, trường mang tên Cao Đẳng Tiểu Học Đồng Khánh. – Từ 1955-1975, trường mang tên Trường Nữ Trung Học Đồng Khánh gồm hai cấp: Đệ Nhất cấp và Đệ Nhị cấp. – Sau 1975, trường mang tên Trường Cấp III Trưng Trắc. – Từ năm 1981 đến nay, trường được đổi tên thành Trường THPT Hai Bà Trưng
Trường trung học Saint Paul
Khi đi ngang ngôi nhà trắng tại số 4 Cường Để, quận 1 (nay là Tôn Đức Thắng) mọi người chỉ biết đây là một nữ tu viện. Tòa nhà này trước kia còn được gọi là “Nhà Trắng”, không phải vì sơn toàn màu trắng như Tòa Bạch Ốc (White House) mà vì ngôi nhà này được xây dựng và làm chủ bởi những nữ tu dòng Saint Paul de Chartres (Thánh Phaolô thành Chartres) “trinh bạch từ linh hồn đến những chiếc áo dòng trắng toát”. Trước năm 1975, trong nhà dòng này có một trường tư thục với các lớp từ mẫu giáo tới tú tài với số lượng 1.600 học sinh (có ký túc xá cho học sinh nội trú). Sau năm 1975, có một thời gian là Trường Sư Phạm Mầm Non. Nếu ai có dịp vào đây sẽ choáng ngợp với không gian rộng rãi, khoáng đãng với kiến trúc ba khối nhà: cô nhi viện, nhà nữ tu ở và khu nhà nguyện. Khu nhà nguyện có thiết kế đặc biệt, nhìn từ trên cao xuống rất giống cây thánh giá, bên trong có thêm nhiều cột đỡ vững chãi, phía trước là một sân cỏ rộng với tượng thánh bổn mạng của dòng Phaolô. Một thiết kế theo nhận định của kiến trúc sư Ngô Viết Thụ: “Một giáo đường huy hoàng với đường nét thẩm mỹ lối Gothique. Các khu vòm hình liềm cung, đua nhau vượt lên tới 20 thước, không một chút chạm trổ hoa hòe… Làm cho khách tưởng nhớ đến giáo đường Sainte Chapelle… Cảm tưởng nhẹ nhàng vì sự thành công của vị kiến trúc sư làm cho ai vào đó cũng cảm thấy thoát tục”… Theo các tài liệu lịch sử truyền giáo, vào ngày 20/5/1860, các nữ tu dòng Thánh Phaolô gốc ở thành Chartres (Soeurs de Saint Paul de Chartres) từ Hong Kong đặt chân đến Sài Gòn. Họ cùng tạm định cư tại một căn nhà nhỏ vùng chợ cũ cùng các nữ tu dòng kín (đến Sài Gòn năm 1861). Vào tháng 9/1862, mẹ bề trên dòng thánh Phaolô Benjamin khởi công xây cất nhà giám tỉnh tại khu đất Đường Thành (Rue de la Citadelle). Toàn bộ công trình này hoàn thành vào ngày 10/8/1864. Và trong bản thảo viết tay của mẹ Benjamin chỉ ghi lại tên kiến trúc sư là Thầy Học. Lúc ấy các bà phước chẳng biết kiến trúc sư “Thầy Học” là ai. Không biết trước đây đã có tài liệu nào xác định Thầy Học là ai chưa. Riêng cụ Vương Hồng Sển trong quyển Sài Gòn năm xưa in năm 1958 cho biết: “Tương truyền nhà lầu cao lớn nơi đây là do ông Nguyễn Trường Tộ năm xưa đứng coi xây cất”. Vậy Thầy Học hay ông Nguyễn Trường Tộ là người thiết kế, xây cất tòa nhà này? Trong tạp chí Văn Đàn (số 4 năm 1961, Sài Gòn) ông Phạm Đình Khiêm đã công bố nhiều tài liệu trong thư khố tu viện đã chứng minh Thầy Học chính là ông Nguyễn Trường Tộ
Trường nữ sinh Bùi Thị Xuân – Đà Lạt
Dù được thành lập năm 1952, lúc đầu mang tên là trường Phương Mai – tên con gái vua Bảo Đại, sau đổi tên thành trường Quang Trung và đến năm 1957 chính thức mang tên trường nữ Trung Học Bùi Thị Xuân. Các nam sinh được chuyển sang trường Trần Hưng Đạo nay là Đại Học Yersin. Trường Bùi Thị Xuân tọa lạc ở vùng yên tĩnh, mơ mộng và mang vẻ đẹp êm ả của xứ Đà Lạt dịu dàng. Do vậy mỗi khi nhắc đến Bùi Thị Xuân là nhắc đến Đà Lạt. Tuy vậy, trường có vị trí khá gần với những vùng chiến sự ác liệt của một thời nên cũng trải qua biết bao thăng trầm, trôi nổi cùng lịch sử. Khi nhắc đến trường nữ Bùi Thị Xuân, có lẽ nhiều người ở Đà Lạt vẫn sẽ nhắc đến cô hiệu trưởng Lệ Minh – cô là một giáo viên giỏi, dịu dàng và tài hoa. Cô Lệ Minh còn là người nữ đẹp có tiếng thời đó. Hiện cô đang định cư tại Paris.
