Hồ Nguyên Trưng – con trai Hồ Quý Ly trở thành thượng thư nhà Minh
Ít ai ngờ rằng Hồ Nguyên Trưng – con trai Hồ Quý Ly nhà Hồ Việt Nam lại trở thành thượng thư nhà Minh và còn được phong là “Hỏa Khí chi Thần” cùa Thần Cơ doanh thuộc triều đại phong kiến Trung Quốc
Hồ Nguyên Trừng (chữ Hán: 胡元澄 , sinh năm 1374 và mất năm 1446 . Hiệu là Nam Ông. Người làng Vĩnh Phúc, lộ Thanh Hoa (nay thuộc tỉnh Thanh Hóa). Trước mang họ Lê, ông là con trai cả của Lê Quý Ly và là anh trai của vua nhà Hồ là Hồ Hán Thương. Ông vừa là quan tể tướng, nhà học giả, nhà quân sự , nhà chế tạo vũ khí và cả nhà văn của triều đại nhà Hồ ngắn ngủi
Vào cuối nhà Trần, cha ông là Lê Quý Ly giữ chức Thái Sư, ông giữ chức Tư Đồ. Năm 1400, Lê Quý Ly ép vua nhà Trần là Trần Thiếu Đế nhường ngôi và đổi ra họ Hồ, đặt tên nước là Đại Ngu, phong Hồ Nguyên Trừng là tả tướng quốc tước hiệu là Vệ Vương, em trai Hồ Quý Ly là Hồ Quý Tỳ là hữu tướng quốc cùng coi việc nước
Năm 1406, nhà Minh mượn danh phò Trần diệt Hồ cử binh mượn danh đưa thái tử nhà Trần là Trần Thiêm Bình về nước để sang đánh nước ta. Hồ Nguyên Trừng đem binh chống giặc ở sông Luộc, sông Thái Bình, bến Bình Than, … ông phát minh ra cách đúc súng gọi là súng Thần Cơ lẫn nhiều khẩu súng lớn, chế tạo thuốc súng, … và cho giăng dây xích sắt, ngăn thuyền địch trên các nhánh sông. Quân Minh viết công trạng nhà Trần và kể tội nhà Hồ trên các tấm ván thả xuống trôi trên sông, dân và quân nhà Hồ nản lòng, … quân Hồ liên tục bại trận và cuối cùng toàn bộ bị bắt và đưa về Trung Quốc.
Trong ngục thất, những người khác đều liên tục khóc lóc duy chỉ có ông là vẫn bình thản, ngày ngày đọc sách. Minh Thành Tố biết đến tiếng tăm của ông nên đích thân đến ngục cùng ông đàm đạo. Sau đó chẳng những xá tội ông và gia quyến, còn cho phong chức cho ông và giao cho trọng trách cai quản Thần Cơ doanh, đồng thời cải tên ông thành Lê Trừng
Thần Cơ doanh do Minh Thành Tổ sáng lập và giao cho ông cai quản, chuyên nghiên cứu và chế tạo súng. Tại đây, ông đã chế tạo ra khẩu súng Thần Cơ nổi tiếng do có thể mang theo bên mình, hỏa lực mạnh, cự ly sát thương rất xa. Khoảng 1 thế kỷ sau, Châu Âu mới có khẩu súng có tính năng tương tự. Ngoài ra, ông còn chế tạo rất nhiều binh khí nổi tiếng cho Minh Thành Tổ như : súng Thần Uy Liệt Hỏa Dạ Xoa, đạn Phi Thần Hỏa Tiễn, … Chính những binh khí này sau đó đã giúp quân Minh chống trả hiệu quả và gây nhiều tổn thất cho quân Mông Cổ
Năm 1428, ông được phong đến chức Tả thị Lang là chức chỉ dưới quyền người đứng đầu là Thượng Thư ở Công Bộ, tài đúc súng của ông nổi tiếng đến nổi ông được phong là ông Thần về súng – Hỏa Khí chi Thần, học giả Lê Quý Đôn và quyển Minh Sử là sách sử nhà Minh đều đã ghi rằng : “Mỗi khi quân Minh làm lễ tế súng đều phải tế ông Lê Trừng”
Năm 1445, ông được thăng chức Công Bộ Thượng Thư, tương đương hàm quan Nhị Phẩm. Năm 1447, ông mất, con ông là Lê Thúc Lâm tiếp tục thay cha lo việc chế tạo binh khí. Cả hai cha con ông cai quản Thần Cơ doanh tổng cộng đến hơn 60 năm
Hồ Nguyên Trừng trong thời gian ở Trung Quốc có viết sách tên Nam Ông Mộng Lục ghi chép về những sự việc đã qua. Ngoài nhà văn, ông còn được xem là nhà sáng chế ra súng thần công, súng thần cơ, thuyền Cổ Lâu, … chính ông cũng là người đã có công lao trong việc đào vét sông ngòi, chống lại nạn lũ lụt, cải tạo đê điều, thủy lợi, … Khi được vua Hồ Hán Thương hỏi về việc chống quân Minh. Ông do e ngại việc cha mình cướp ngôi vua Trần nên đã nói câu bất hủ :
“Thần không sợ đánh, chỉ sợ lòng dân không theo thôi!“
Mộ phần của Hồ Nguyên Trừng tức Lê Trừng, Lê Thúc Lâm và Lê Thế Ninh (con của Thúc Lâm, cũng làm quan cho triều Minh) đến ngày nay vẫn còn được giữ tại thôn Nam An Hà, thuộc thành phố Bắc Kinh của Trung Quốc
