Thuở thơ bé, chắc hẳn đã nhiều người từng chơi trò chơi và Bài Thơ Đồng Dao “Chi chi chành chành” và thuộc lòng bài đồng dao này nhưng lại không nhiều người biết được ý nghĩa thực sự của nó.
Sở dĩ vì sao ý nghĩa của bài thơ đồng dao Chi Chi Chành Chành này không được nhiều người biết đến là do trong quá trình truyền miệng, “Chi chi chành chành” đã có có sự biến tấu về nội dung khá đa dạng và gần như hoàn toàn khác so với bản gốc.
Phiên bản trò chơi đồng dao Chi Chi Cành Chành mà có lẽ nhiều người từng nghe nhất là:
Chí chi chành chành
Trái chanh thổi lửa
Con ngựa chết trương
Ma vương ngũ đế
Bác dế đi tìm
Ù à ù ập
Thế nhưng phiên bản bài thơ đồng dao trên đã khác so với bản gốc. Theo giải thích của sách Kinh Thi Việt Nam của nhà văn Trương Tửu, bài vè này được ghi lại trong giai đoạn lịch sử những năm 1856 – 1888 khi đất nước ta rơi vào loạn lạc, bị giặc Pháp xâm lược, triều đình rối loạn.
*Bản gốc:
Chu tri rành rành
Cái đanh nổ lửa
Con ngựa đứt cương
Ba vương tập đế
Cấp kế đi tìm
Hú tim bắt ập
*Ý nghĩa
1. Chu tri rành rành có nghĩa là tố cáo cho thiên hạ được biết
2. Cái đanh nổ lửa nói về tiếng súng đại bác đầu tiên của chiến hạm Catinat bắn vào Đà Nẵng năm Bính Thìn 1856 trong chủ trương gây hấn của người Pháp.
3. Con ngựa đứt cương diễn tả sự rối loạn của triều đình Huế sau khi vua Tự Đức băng hà vào năm Quí Mùi 1883. Lúc đó, ngoài Bắc đang đánh nhau với quân Pháp, trong triều thì quyền thần chuyên chế không còn trật tự, kỷ cương gì nữa.
4. Ba vương tập đế ý nói đến chỉ trong vòng chưa đầy một năm mà có tới 3 ông vua thay nhau lên ngôi: Hiệp Hòa, Kiến Phúc, Hàm Nghi.
5. Cấp kế đi tìm ghĩa là Tôn Thất Thuyết đánh úp dinh Khâm Sứ và đồn Mang Cá ở Huế. Việc thất bại, ông đem vua đi trốn rồi truyền hịch Cần Vương đi khắp nơi. Quân Pháp một mặt lo dẹp loạn, một mặt cấp tốc cho người đi tìm vua Hàm Nghi về để yên lòng dân.
6. Hú tim bắt ập chỉ vào việc tên Trương Quang Ngọc làm phản, cùng với suất đội hầu cận vua Hàm Nghi là Nguyễn Đình Tình, nửa đêm 26 tháng 9, 1888 cùng 20 thủ hạ xông vào chỗ vua tạm trú ở làng Tả Bảo, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình, bắt sống và đem nộp nhà vua cho Pháp lãnh thưởng (sau đó vua Hàm Nghi bị đày đi Algérie, Pháp thưởng cho Ngọc hàm lãnh binh, Tình được thưởng hàm quan võ, còn tất cả thủ hạ kẻ được thưởng hàm suất đội, người được thưởng tiền)
Có thể thấy ý nghĩa của trò chơi đồng dao Chi Chi Chành Chành và bài thơ đồng dao Chi Chi Chành Chành là nhằm lưu truyền lại dân gian lời tố cáo tội ác của thực dân Pháp cũng như lên án kẻ phản phúc Trương Quang Ngọc
