9 nữ tướng nổi tiếng nhất lịch sử Việt Nam bao gồm : Hai Bà Trưng gồm Trưng Trắc, Trưng Nhị, Thánh Thiên Công Chúa, Bà Triệu hay Triệu Thị Trinh, Phạm Thị Uyển, Nguyễn Thị Bành, Lê Thị Ngọc Dung, Nguyễn Thị Trinh, Bùi Thị Xuân, Đặng Thị Nhu
1. Trưng Trắc, Trưng Nhị
Hai Bà Trưng với Trưng Trắc và em là Trưng Nhị là vị nữ vương đầu tiên trong lịch sử, vì dân tộc mà phất cờ khởi nghĩa, vì thù chồng mà đứng lên cầm vũ khí, kéo quân ra trận, đánh đuổi quân xâm lược, giành lại độc lập, khiến viên Thái thú Tô Định phải “cắt tóc, cạo râu, vứt bỏ ấn tín, trà trộn vào đám loạn quân tháo chạy về nước”. Đúng như lời tuyên thệ của Hai Bà trước khi khởi nghĩa: Một xin rửa sạch nước thù / Hai xin dựng lại nghiệp xưa họ Hùng.
2. Thánh Thiên Công Chúa
Bà là nữ tướng của cuộc Khởi nghĩa Hai Bà Trưng. Tuy nhiên, trước khi đem quân về với Hai Bà Trưng, Thánh Thiên công chúa đã cùng cậu khởi binh chống giặc, khiến Thái thú Hồ Công phải tự đóng gông giải về nước. Bà là vị nữ tướng tài danh nhất của Hai Bà Trưng. Khi Thánh Thiên công chúa đem quân giao chiến với quân Hán ba, bốn lần, một tay chém non ngàn quân giặc, khiến quân Hán phải lùi sang vùng Mã Giang, biểu tấu về vua Hán rằng: “Nam bang có nữ tướng Thánh Thiên dụng binh như thần, trí dũng thiên phương, không sao phục được. Xin bệ hạ phái thêm các tướng giỏi và tiếp thêm quân sĩ sang giúp sức”.
3. Bà Triệu – Triệu Thị Trinh (225-248) (Thanh Hóa)
Nối tiếp tinh thần của Hai Bà Trưng, sau gần 2 thế kỷ, vùng núi Cửu Chân (Thanh Hóa) xuất hiện nữ anh hùng khác là Bà Triệu có tên thật là Triệu Thị Trinh. Lời tuyên thệ của bà đã đi vào sử sách: “Tôi chỉ muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá kình ở biển Đông, lấy lại giang sơn, dựng nền độc lập, cởi ách nô lệ, chứ không chịu khom lưng làm tì thiếp cho người”. Giặc Ngô khâm phục bà Triệu và gọi bà là Nhuỵ Kiều tướng quân (vị nữ tướng yêu kiều), rồi Lệ Hải Bà Vương (vua bà vùng biển mỹ lệ).
4. Phạm Thị Uyển (?-722) (Hà Nội)
Bà Phạm Thị Uyển, vợ Mai Hắc Đế, được xem là Hoàng hậu đầu tiên trong lịch sử nước ta từng cầm quân đánh giặc. Vốn là người có chí khí, văn võ song toàn, am hiểu binh thư, sách lược đánh trận, bà thường bàn luận việc cơ mật với Mai Thúc Loan. Khi nhà Đường mang 10 vạn quân sang đàn áp khởi nghĩa, bà Phạm Thị Uyển đưa binh thuyền bày trận trên sông Tô Lịch, chiến đấu dũng cảm. Khi sức cùng lực kiệt, bà cùng số ít binh tướng nhảy xuống sông Tô Lịch tự vẫn.
5. Nguyễn Thị Bành (Thanh Hóa)
Khi đất nước đứng trước họa xâm lăng của giặc Minh, bà Phạm Thị Bành đã giả trai xin tòng quân ra trận, để lại cho hậu thế một huyền thoại nữ tướng bất khuất, vượt qua mọi định kiến hà khắc về phụ nữ của lễ giáo phong kiến để làm nên nghiệp lớn. Sau này, khi gia nhập nghĩa quân Lam Sơn, vợ chồng Nguyễn Chích đã mang đội quân bồ câu theo để truyền tin. Nhiều lần nghĩa quân Lam Sơn bị vây khốn. “Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần / Lúc Khôi Huyện quân không còn một đội”, thức ăn cạn kiệt thì cũng chính đội quân bồ câu của vợ chồng Nguyễn Chích đã mang thư truyền tin để ứng cứu lẫn nhau.
6. Lê Thị Ngọc Dung (?-1426) (Thái Bình)
Nghe tin Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa ở Lam Sơn, bà đứng ra tổ chức đội dân binh, chuẩn bị vũ khí, lương thảo, tìm đường vào Lam Sơn. Thấy côn quyền, cung kiếm của Lê Thị Ngọc Dung đều giỏi, dung nhan xinh đẹp, lại mang họ Lê, Lê Lợi nhận làm con gái nuôi, sau lại phong làm tả hữu tỳ tướng, giao cho trọng trách lập căn cứ đánh giặc ở vùng ven biển Sơn Nam Hạ. Năm 1426, bà hy sinh trong trận quyết chiến với quân thù tại cửa Đại Toàn. Khi Lê Lợi lên ngôi vua, đã truy phong bà là “Biển thức đoan trang, trinh thục từ hòa, đoan chính Phương Nương đại vương”, cho lập đền thờ phụng.
7. Nguyễn Thị Trinh (1853 – 1873)
Bà là con gái của quan Vệ úy Nguyễn Kế Hưng, giữ trọng trách trông coi kho lương, về sau cả vũ khí của Thành Nam trong cuộc kháng chiến chống Pháp xâm lược. Khi quân Pháp tấn công Kỳ đài, Nguyễn Thị Trinh biết tin, liền dẫn quân đến trợ chiến. Khi đến nơi thì Nguyễn Kế Hưng đã tử thương, bà cùng với các binh lính còn lại tiếp tục chống cự đến cùng, và tử trận khi mới ngoài 20 tuổi. Sau này bà được truy phong “Tiết liệt anh phong Giám thương công chúa”.
8. Bùi Thị Xuân (1760-1802) (Bình Định)
Được mệnh danh là “Nữ Đô đốc đất Tây Sơn. Bậc anh hùng triều Quang đế”. Bà nổi tiếng cả về nhan sắc và sức mạnh, bà thích đóng giả làm con trai, múa kiếm, đi quyền. Sau khi kết duyên cùng Trần Quang Diệu, vợ chồng bà Bùi Thị Xuân là trụ cột, khai quốc công thần của nhà Tây Sơn. Cả 2 góp công lớn, giúp vua Quang Trung – Nguyễn Huệ đánh tan quân Xiêm (năm 1785) và quân Thanh (năm 1789).
9. Đặng Thị Nhu (? – 1910) (Bắc Giang)
Bà Đặng Thị Nhu là vợ của Hoàng Hoa Thám, là một người có trí dũng, từng xông pha trận mạc, giúp chồng đắc lực trong cuộc kháng Pháp. Khoảng đầu năm 1909 dù binh cùng thế kiệt, bà vẫn cùng chồng oanh liệt chỉ huy nghĩa quân chống địch trong trận đánh ở chợ Gồ, khiến giặc Pháp phải nể đôi phần.
