Trong số các danh tướng thời nhà Trần, đặc biệt nổi tiếng và có công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên, về tài thao lược, chỉ huy toàn cục đương nhiên là Trần Hưng Đạo đứng đầu, người kế sau chính là danh tướng Trần Khánh Dư có tài nhưng kém đức
Nhắc đến danh tướng thời Trần, vị tướng kính ngưỡng nhất là Trần Hưng Đạo, nhưng vị tướng khiến tò mò, thích thú nhất lại là Trần Khánh Dư. Một danh tướng lắm tài nhiều tật, văn võ kiêm toàn, một nhà kinh tế học đi trước thời đại, một người tài năng nhưng hết sức cao ngạo. Nếu chỉ dùng một từ để mô tả trọn vẹn con người ông, mạn phép tặng ông một chữ TÀ.
1. XUẤT THÂN
Về gia thế của Trần Khánh Dư, tác giả Trần Nhuận Minh trong bài “Nhân Huệ vương Trần Khánh Dư và Bình Hải quân thời Trần” đã viết: “Ông là con Thượng tướng Trần Phó Duyệt, cháu nội của Trần Thủ Độ”.
2. NGOẠI HÌNH – TÍNH CÁCH
Trần Khánh Dư là danh tướng văn võ song toàn, đẹp trai, khoẻ mạnh, có cá tính mạnh đặc biệt hấp dẫn đàn bà, con gái. Trong tiểu thuyết “Chim ưng và chàng đan sọt”, cụ Bùi Việt Sĩ đã viết: “Trần Khánh Dư văn võ song toàn đường gươm của Nhân Huệ vương như “tuyết rơi, hoa nở” có thể xông vào đám quân cả ngàn người như vào chỗ không người. Khánh Dư người cao, chân dài, miệng rộng, môi mỏng, mũi cao, hai cánh mũi mỏng ăn sâu vào trông rất dâm đảng. Khánh Dư thích chơi bời, săn bắn. Những lúc Khánh Dư đi săn về, oai vệ ngồi trên mình ngựa trắng, chú chim ưng lông đỏ mỏ quặp đậu trên vai là lúc hình ảnh Trần Khánh Dư đẹp nhất. Các thiếu nữ mới lớn thì say mê cái vẻ lãng mạn bất cần đời của Nhân Huệ vương. Còn các phụ nữ đã có chồng thì lại mê mẩn bởi sức hấp dẫn không thể cưỡng lại được từ đôi chân dài”.
3. TÀI KHÔNG ĐỢI TUỔI – VĂN VÕ SONG TOÀN
Ngay từ lần quân Nguyên xâm lược Đại Việt lần thứ nhất, Trần Khánh Dư lúc ấy mới mười sáu tuổi, đã dũng cảm tập hợp gia binh, bất ngờ tập kích vào trại giặc. Đốt phá lương thảo, xông vào trại ngựa khiến ngựa tháo chạy toán loạn mà quân Trần bắt sống được cả ngàn con. Lớn hơn chút nữa được giao cho dẹp loạn quân Man ở thượng du sông Đà, Khánh Dư đã cưỡi thuyền độc mộc đánh thẳng vào động Man Chúa, khiến giặc phải hàng. Được vua Trần Thái Tông yêu lắm nhận làm Thiên tử nghĩa nam (con nuôi của vua) lại được phong tới chức phiêu kỵ tướng quân (chức chỉ dành cho các hoàng tử).
Về văn thì đã từng viết lời tựa cho cuốn “Vạn kiếp tông bí truyền thư” của Hưng Đạo vương. Được Hưng Đạo vương tâm đắc lắm “phải nói thật là không tướng nào hiểu sâu sắc như hắn” chỉ cần vài câu mở đầu đã toát lên điều đó ….Người giỏi cầm quân thì không cần bày trận, người giỏi bày trận thì không phải đánh, người giỏi đánh thì không thua, người khéo thua thì không chết…”
4. MỐI TÌNH OAN TRÁI
