Nhiều người đã bất ngờ khi biết rằng, binh sĩ phong kiến Việt Nam thời Lê Trung Hưng đã biết sử dụng súng và còn thi bắn súng
Có định kiến cho rằng, chế độ phong kiến lạc hậu chỉ có gươm giáo, trong khi phương Tây dùng súng. Có thật thế không? Khoan xét triều Nguyễn, riêng triều Lê trung hưng, năm 1574: “Tháng 8, Mạc Kính Điển xâm phạm sông Đồng Cổ. Tiết chế Trịnh Tùng đích thân đem đại binh ra cửa luỹ Khoái Lạc chống lại. Quân Mạc đánh phá dinh Hội Thượng. Hoàng Đình Ái đem kỳ binh khiêu chiến… Bọn tướng Nam đạo Nguyễn Quyện đem quân phục ở phía ngoài đê chờ đợi, rồi sai Hoàng quận công (không rõ tên) cùng với bọn Lại Thế Mỹ đem quân khiêu chiến, tiến đến ngoài cửa luỹ Khoái Lạc. Thế Mỹ nhảy lên ngựa trước đến đánh. Quan quân dùng súng bắn chết dưới chân ngựa. Quân Mạc tan vỡ. Các quân tranh nhau dâng tai Thế Mỹ ở cửa quân. Thưởng công” (Đại Việt sử ký toàn thư, Thế Tông Nghị Hoàng Đế). Còn sách Lê triều hội điển thì ghi rất chi tiết về sự kiện binh sĩ phong kiến Việt Nam thời Lê Trung Hưng thi bắn súng
1. Thi bắn sau lễ tế cờ
Sau lễ tế cờ hàng năm, các đội Thị Hầu thi bắn súng. Theo lệ được ban thưởng. Các hạng súng đạt điểm ưu: 10 khẩu được 40 loạt trở lên, mỗi khẩu thưởng 5 quan tiền quý.
– Hạng 1: 10 khẩu được 30 – 39 loạt, mỗi khẩu thưởng 3 quan tiền quý.
– Hạng 2: 10 khẩu được 27 – 29 loạt, mỗi khẩu thưởng 2 quan tiền quý.
– Hạng 3: 10 khẩu được 23 – 26 loạt, mỗi khẩu thưởng 1 quan tiền quý.
– Hạng 4: 10 khẩu được 22 loạt, mỗi khẩu thưởng 1 quan tiền gián.
Đối với súng tỳ: Điểm ưu thì 10 khẩu được 32 loạt trở lên, mỗi khẩu thưởng 1 quan tiền gián.
– Hạng 1: 10 khẩu được 28 – 31 loạt, mỗi khẩu được 3 quan tiền quý.
– Hạng 2: 10 khẩu được 25 – 27 loạt, mỗi khẩu được 2 quan tiền quý.
– Hạng 3: 10 khẩu được 23 – 24 loạt, mỗi khẩu được 1 quan tiền quý.
– Hạng 4: 10 khẩu được 22 loạt, mỗi khẩu được 1 quan tiền gián.
Đối với súng cắp, chuẩn cho tính theo loạt, mỗi khẩu được 1 mạch tiền gián. Súng tỳ tính theo loạt, mỗi khẩu được 1 mạch tiền quý.
2. Thi bắn ở bãi sông:
Phàm năm nào vào kỳ tháng 6, nước sông dâng đến chân thang lầu Ngũ Long thì có lệ thi bắn ở bãi sông. Binh phiên được ban thuốc súng, chờ có chỉ mới được thi hành. Định cách thưởng như sau:
– Hạng ưu 1: 100 quan tiền quý
– Hạng ưu 2: 60 quan
– Hạng ưu 3: 10 quan.
Mỗi suất được 1 mạch tiền quý làm tiền cơm.
Nguồn:
Điển chế và pháp luật Việt Nam thời trung đại, tập II, Đỗ Ngọc Nhuận chủ biên, NXB KH XH, 2011
