Xe hơi La Dalat được đánh giá là thương hiệu nổi tiếng Sài Gòn và miền Nam trước 1975 và là xe hơi đầu tiên được lắp ráp ở Việt Nam với tỉ lệ nội địa hóa lên đến 40% nên nhiều người đã đánh giá đó là xe “Made in Vietnam”
Dù xe hơi La Dalat được bắt đầu sản xuất vào năm 1970, nhưng được sản xuất đại trà đã trở thành một thương hiệu quen thuộc, không thể nào quên với người dân Việt Nam.
Những người đam mê dòng xe La Dalat
“Năm 1980, gia đình tôi về quê ở Bến Tre, cha tôi mượn được một chiếc xe “con bọ” (Wolkswagen) để cả nhà đi. Lúc đó đường xấu khủng khiếp, con bọ túc tắc trên đường bị một chiếc xe vù qua mặt, cho xe chúng tôi “ngửi khói”. Bác tài không thể nào vượt chiếc xe đó được do đường xấu, ổ gà. Tôi còn nhớ rõ khi nhìn vào gầm xe từ phía sau, hai bánh xe có gắn hai cục gù cứ nhún nhảy liên tục nên chiếc xe cứ băng băng lướt trên đường xấu về phía trước như không. Về nhà, ông tôi nói:
“Đó là xe hơi La Dalat của Việt Nam đó con.”
Hình ảnh chiếc xe nhỏ, nhẹ linh động lướt trên con đường ổ gà in mãi trong tâm trí tôi khiến tôi dâng lên một nỗi tự hào, hãnh diện về xe Việt Nam. Khi lớn lên có điều kiện, tôi “thửa” ngay một chiếc La Dalat và gắn bó với nó đến giờ” – anh Lê Chí Trung, biệt danh 9 Hoi, một người chơi xe La Dalat hiện sống ở TP Mỹ Tho, kể lại mối lương duyên với chiếc xe.
Có những người mê xe đến khó tin, như ông Ba Hòa ở Hóc Môn, ngày xưa ông thi đỗ tú tài, phần thưởng cha mẹ dành cho ông là chiếc xe La Dalat. Sau này ông không có điều kiện chạy nữa nhưng ông vẫn không bán chiếc xe phần thưởng kỷ niệm đó dù được trả tới cả trăm triệu đồng mà cất trong nhà, kê xe lên cao như một bảo vật. Thậm chí sau 40 năm chiếc xe của ông vẫn còn giữ nguyên bộ vỏ Michelin nguyên thủy đã bị phồng.
Dù đã hư hỏng và biến mất khỏi thị trường khá nhiều, vẫn còn một số lượng La Dalat đang được sử dụng. Hội người chơi La Dalat ở khắp các tỉnh, thành vẫn thỉnh thoảng giao lưu, lăn bánh để chia sẻ niềm đam mê với dòng xe này. Họ chia sẻ các kinh nghiệm sửa chữa, khắc phục sự cố để vận hành xe tốt hơn…
Nhìn lại bối cảnh ra đời của xe hơi La Dalat có thể thấy thị trường ô tô của miền Nam trước năm 1954 phần nhiều là xe Pháp, người dân cũng đã quen với các nhãn hiệu Citroen, Peugoet… Sau năm 1954, các hãng xe Mỹ như Lincoln, Cadillac, Chevrolet, Oldsmobile, Plymouth, Ford, Dodge với động cơ mạnh, to khỏe ồ ạt đổ vào, dòng xe sang trọng do Mỹ và Đức thống trị và đến những năm 1960, đến lượt các hãng xe Nhật như Toyota, Daihatsu, Mazda, Mitsubishi, Nissan… đổ bộ vào chiếm phân khúc xe hạng trung. Lúc này xe Pháp trở nên lép vế và có nguy cơ bật bãi khỏi thị trường Nam Việt Nam. Để cứu vãn tình hình, hãng xe Citroen dự định đưa ra một loại xe gọn nhẹ, rẻ tiền, ít hao nhiên liệu để cạnh tranh với xe Nhật, với châm ngôn FAF (Facile À Fabriquer, Facile À Financer = dễ sản xuất, dễ trả tiền).
Hãng Citroen đã lập một nhà xưởng ở Việt Nam có tên Citroen Việt Nam lúc này đổi tên là Công ty Xe hơi Sài Gòn đã bắt tay vào nghiên cứu mẫu xe mới dựa trên khuôn mẫu của hai chiếc Citroën Méhari và Babybrousse. Họ tạo ra một chiếc xe mới gọi là La Dalat, một thương hiệu Việt thuần túy, chỉ sản xuất và bán tại thị trường Việt Nam. Chiếc xe được thực hiện dựa trên nguyên tắc: Các bộ phận chính yếu như máy móc, khung sườn được nhập từ Pháp, còn thân xe, các trang bị phụ kiện… sẽ do Việt Nam sản xuất với tỉ lệ nội địa hóa đã lên đến 40%.
Phần thân xe được thiết kế khá vuông vức, ít có các đường nét bo tròn do Nam Việt Nam chưa có máy dập thép hạng nặng nên đưa các thiết kế đó là hợp lý với điều kiện Nam Việt Nam lúc đó. Rủi mà may, vì thời gian đó người ta quá quen với các kiểu xe bo tròn nên chiếc La Dalat vuông vức, tuy có thô nhưng cũng có phần độc đáo, lạ mắt. Thậm chí với sự thành công của La Dalat tại Việt Nam, hãng mẹ Citroen đã mang ba chiếc xe về Pháp để nghiên cứu lấy ngoại hình của nó cải tiến làm chiếc Babybrousse thế hệ thứ hai.
Cuộc triển lãm ra mắt La Dalat năm 1970 ở vườn Tao Ðàn đã thu hút nhiều đơn đặt hàng, kéo theo việc mẫu xe được sản xuất ồ ạt. Trung bình có đến hơn 1.000 chiếc La Dalat được xuất xưởng mỗi năm và nhanh chóng trở thành Thương hiệu nổi tiếng Sài Gòn trước 1975 và là thương hiệu nổi tiếng miền Nam trước 1975
Lý do quyến rũ
Chỉ trong vòng năm năm, đến năm 1975 đã có 5.000 chiếc La Dalat với bốn chủng loại khác nhau xuất xưởng, một con số kỷ lục thời bấy giờ. Vì sao ô tô, vốn dòng sản phẩm sang trọng, mắc tiền với một nhãn hiệu lạ hoắc lại là “đồ lô” có thể hấp dẫn người Việt vốn “sùng hàng ngoại” như vậy?
Trước hết là giá cả, nhờ chính sách nội địa hóa một phần đã khiến giá thành xe La Dalat giảm đáng kể, cạnh tranh được cả với dòng xe tầm trung rẻ tiền của Nhật. Các tài liệu cũ cho thấy vào năm 1971, xe Mazda 1200 có giá 1.450.000 đồng, Toyota 800 sedan 1.100.000 đồng thì giá La Dalat chỉ vỏn vẹn 650.000 đồng, giá cực tốt mà các hãng xe Nhật khó lòng cạnh tranh lại.
Xe hơi La Dalat dựa trên mẫu xe Méhari, mà mẫu xe này cũng sử dụng từ động cơ của dòng xe nổi tiếng 2CV. Đây là dòng xe có rất nhiều ưu điểm, thậm chí được coi là đi trước thời đại, với thiết kế hai máy đối đỉnh (flat twin), hệ thống đánh lửa không có bộ chia điện, hệ thống dẫn động cầu trước và quan trọng nhất là hệ thống nhún treo độc lập bốn bánh giúp xe chạy cực êm trên đường xấu. Với điều kiện đường sá rất tệ như ở Việt Nam lúc đó, hệ thống nhún này quả thật là yếu tố then chốt giúp La Dalat vượt mặt nhiều loại xe khác.
Thứ ba, xe sử dụng động cơ bốn thì, vỏn vẹn 602 phân khối, hộp số gồm bốn số tay. Xe chỉ dài 3,5 m, rộng 1,53 m, cao 1,54 m và nặng 480-590 kg tùy theo kiểu. Với dung tích xi lanh nhỏ như vậy, xe cực kỳ tiết kiệm nhiên liệu, chạy 100 km chỉ tiêu tốn hơn 4 lít xăng. Nên nhớ một chiếc xe hai bánh Honda 50 phân khối thuộc dạng “yếu xìu” cũng tiêu thụ gần 2 lít xăng cho quãng đường tương tự thì có thể nói mức độ ăn xăng của La Dalat là cực kỳ hấp dẫn người sử dụng. Tất nhiên, máy nhỏ thì yếu, khuyết điểm của La Dalat là leo dốc chậm nhưng phần lớn địa hình miền Nam có đông người dân sinh sống lúc đó là đồng bằng, vùng Tây Nguyên đồi dốc người ta ít khi có nhu cầu đi lại nên khuyết điểm này được xem là không đáng kể so với ưu điểm lợi xăng mang lại.
Hệ thống làm mát bằng gió sẽ khiến lốc máy không bị oxy hóa như dùng nước, kéo theo độ bền rất cao của chiếc xe. Đặc biệt, xe La Dalat rất mạnh mẽ, nhất là bộ phận nhún cực “ngon”, với thiết kế đặc biệt khiến xe không bao giờ bị lật trên các cung đường xấu, gồ ghề
Xe hơi La Dalat có phụ tùng dễ thay thế, nhất là các thiết bị được nội địa hóa luôn sẵn có và giá cực rẻ. Ban đầu tỉ lệ nội địa hóa chỉ chiếm 25% nhưng sau năm năm, tỉ lệ này đã lên đến 40%. Phần máy và hệ thống tay lái, bộ nhún, bộ thắng… nhập từ Pháp. Các bộ phận khác như hộp đèn, kèn, ghế nệm, dàn đồng, mui xe bằng lá thép uốn hoặc vải được sản xuất tại nhà máy Công ty Xe hơi Sài Gòn. Sự gia tăng tỉ lệ cũng như kết quả kinh doanh thuận lợi là quãng chạy đà để những người lạc quan tin rằng chỉ sau một thời gian nữa, Việt Nam lúc đó sẽ từng bước tiến tới tự sản xuất được những thiết bị máy móc quan trọng và góp phần tạo dựng được nền công nghiệp xe hơi của riêng mình. Chỉ tiếc là những biến động lịch sử đã khiến mất đi một thương hiệu ô tô quen thuộc và giá trị. Nhưng nguy hiểm nhất, một thời gian dài thiếu vắng ô tô nội địa đã tạo nên sự gia tăng tính sính ngoại và phụ thuộc vào sản phẩm nước ngoài của người tiêu dùng.
Xem lại : Thương hiệu nổi tiếng Sài Gòn và miền Nam trước 1975 : dầu khuynh diệp Bác Sĩ Tín
Xem tiếp : Thương hiệu nổi tiếng Sài Gòn và miền Nam trước 1975 : Kem đánh răng Hynos
