Trận Đắk Pơ – Trận Cây Số 15 Đèo Mang Yang Tiêu Diệt Binh Đoàn 100 Pháp

Trận Đắk Pơ hay còn có tên là trận cây số 15 đèo Mang Yang là trận đánh mà quân đội Nhân dân Việt Nam đã phục kích binh đoàn 100 của Pháp và gần như xóa sổ đơn vị này trong chiến tranh Việt Nam vào năm 1954

Sau thất bại ở trận Điện Biên Phủ, do e ngại quân Pháp sẽ bị cô lập và lập lại tình cảnh ở trận Điện Biên Phủ ở khu vực Cao Nguyên nên bộ tư lệnh Pháp mở chiến dịch với mật danh chiến dịch Cây Tầm Xuân –  opération Églantine để đưa binh đoàn 100 Pháp rời bỏ Cao Nguyên

Binh đoàn cơ động 100 (Groupement Mobile 100 – G.M.100) do Đại tá Barrou chỉ huy, gồm:

• Trung đoàn Triều Tiên do Trung tá Lajounie và Thiếu tá Hipolite chỉ huy gồm có tiểu đoàn 1 Triều Tiên do Thiếu tá Kleinmann chỉ huy và tiểu đoàn 2 Triều Tiên do Thiếu tá Guinard chỉ huy.
• Tiểu đoàn dã chiến (Battalion de Marche) thuộc trung đoàn bộ binh thuộc địa 43 do Thiếu tá Muller chỉ huy.
• Tiểu đoàn 2 thuộc trung đoàn pháo binh thuộc địa số 10.
• Đại đội 3 thuộc trung đoàn kỵ binh thiết giáp số 5 “Hoàng gia Ba Lan”.
• Tiểu đoàn khinh quân 520 người Việt.

Do có tin tức tình báo, trung đoàn 96 của quân đội Việt Nam do trung đoàn trưởng Nguyễn Minh Châu, chính ủy Nguyễn Hữu Thành, quyền tham mưu trưởng Khiếu Anh Lân chỉ huy được sử yểm trợ của các đại đội súng cối, súng không giật, … đã tổ chức trận phục kích binh đoàn 100 Pháp tại khu vực đèo Mang Yang

Diễn biến trận Đắk Pơ

03:00 ngày 24 tháng 6 năm 1954,  Binh đoàn 100 Pháp bắt đầu rời căn cứ An Khê đi theo đường 19 để về Pleiku cách đó 80km, . Đội hình binh đoàn được chia thành 4 cụm, với tiểu đoàn dã chiến 43 đi đầu, tiểu đoàn khinh quân 520 đi cùng đại đội thiết giáp và cơ quan chỉ huy binh đoàn, tiếp đó là tiểu đoàn 2 và tiểu đoàn 1 Triều Tiên. Mỗi tiểu đoàn đều được tăng cường 1 đại đội pháo 105mm.

Trung đoàn 96 đã phục kích ở vị trí cây số 15 và trận Đắk Pơ bắt đầu lúc 14 giờ 20, khi đơn vị Pháp lọt vào vòng phục kích, trung đoàn 96 đã lập tức tấn công bằng súng cối và pháo không giật, … Ngay trong những phút đầu tiên, các xe thông tin và xe thiết giáp đã bị phá hủy và cả ba sĩ quan cao cấp nhất của binh đoàn 100 đều bị loại khỏi vòng chiến đấu: Đại tá Barrou tư lệnh binh đoàn bị thương; Trung tá Lajouanie trung đoàn trưởng và Thiếu tá Hipolite trung đoàn phó trung đoàn Triều Tiên bị chết. Quân Pháp cố sức chống trả, các máy bay Pháp bay đến yểm trợ nhưng cự ly quá gần nên máy bay không dám ném bom. 

Lúc 17 giờ 15, các tiểu đoàn trưởng Pháp được lệnh bỏ lại toàn bộ xe cộ để vượt vòng vây về hội quân với binh đoàn 42 và binh đoàn dù 1 ở cây số 22. Đến 19 giờ, toán quân Pháp cuối cùng thoát khỏi vòng vây ở cây số 15. Đến 11 giờ 30 ngày 25 tháng 6, toán đầu tiên đã liên lạc được với binh đoàn dù 1 ở cây số 22.

Sau khi bị phục kích ở trận Đắk Pơ, bộ phận còn lại của binh đoàn 100 tiếp tục vượt đường hướng về Pleiku  và trên đường đi lại bị phục kích 2 lần vào ngày 28 và 29 tháng 6 ở Dak Ya-Ayun, đến ngày 30, tàn quân về đến Pleiku

Trận Đắk Pơ hay còn gọi là trận cây số 15 đèo Mang Yang kéo dài 5 ngày, binh đoàn cơ động 100 gần như bị xóa sổ khi mất 85% xe cộ, 100% pháo binh và 68% thiết bị liên lạc, 50% súng máy, súng cối, … Đại đội chỉ huy binh đoàn còn lại 84 người trên tổng số 222. Tiểu đoàn 2 pháo binh mất toàn bộ pháo và còn lại 215 người trên tổng số 474. Tiểu đoàn dã chiến 43 còn lại 452 người, tiểu đoàn 1 còn 497 người, tiểu đoàn 2 Triều Tiên còn 435 người mặc dù một tiểu đoàn Pháp trrung bình có 834 binh sĩ. Tiểu đoàn 520 hoàn toàn tan rã, hơn 200 người bị bắt.^]Đại tá Barrou và nhiều sĩ quan, binh sĩ bị bắt làm tù binh. Trong trận Đắk Pơ, Pháp mất gần 2.000 người, trong đó có 500 chết. Trung đoàn 96 Việt Minh chỉ tổn thất nhẹ 100 người

Lịch sử ghi nhận đây là trận đánh lớn cuối cùng trong cuộc kháng chiến chống Pháp 1945 – 1954 của Việt Nam và cũng là chiến thắng lớn nhất của Quân đội Nhân dân Việt Nam trên chiến trường Liên khu 5.